เชียงหัว"羌活"
ที่มา : คำว่าเชียง(羌) เป็นชื่อของสถานที่เขตปกครองในสมัยโบราณ เพราะพบเจอยาตัวนี้ได้มากในบริเวณนี้ คำว่า หัว(活) มาจากชื่อตัวยา ตู๋หัว(独活) เพราะมีสรรพคุณคล้ายกับยาตู๋หัว จึงจับชื่อมาตั้งรวมกันเป็นเชียงหัว
ตัวยาเชียงหัวนั้น คือเหง้าและรากของต้นไม้ 2 ชนิดคือ ต้นเชียงหัว(羌活) Notopterygium incisum Ting ex H.T. Chang และ ต้นควานเย้เชียงหัว(宽叶羌活)(เชียงหัวใบกว้าง) Notopterygium franchetii H. de Boiss. เกิดขึ้นเองในธรรมชาติ พบได้ทั่วไปในแถบเสฉวน จะเรียกว่า ชวนเชียง(川羌) หรือ ฉานเชียง(蚕羌) ในส่วนที่มาจากแถบตะวันตกเฉียงเหนือ จะเรียกว่า ซีเชียง(西羌เชียงตะวันตก)หรือ ต้าโถวเชียง(大头羌เชียงหัวใหญ่) หรือ จู๋เจ๋เชียง(竹节羌เชียงข้อไผ่)
เก็บเกี่ยวเหง้าและรากในช่วงฤดูใบไม้ผลิและร่วง ทำความสะอาด ตากแห้งหรืออบแห้ง และจึงนำมาฝาน ก็จะได้ตัวยาเชียงหัวพร้อมใช้
ตัวยาจะแบ่งตามที่มาหลักๆ 2 ชนิด คือชวนเชียง และซีเชียง และด้วยรูปร่างลักษณะและส่วนที่มาแตกต่างกัน จึงแยกเรียกออกไปอีกคือ ฉานเชียง จู๋เจ๋เชียง ต้าโถวเชียง เถียวเชียง และยังแบ่งตามคุณภาพยาออกเป็นอีก 2-3 เกรด แต่โดยรวมแล้ว เชียงหัวที่ดี ต้องเป็นเส้นทรงกระบอกหนา รอยหยักรอบนอกต้องเยอะ ผิวหน้าตัดต้องแน่น มีจุดน้ำมันเยอะ กลิ่นต้องแรง
การแบ่งเกรดของเชียงหัว
1.ชวนเชียง
1.ชวนเชียง
ชวนเชียงเกรด 1 (ฉานเชียง蚕羌) รากทรงกระบอกกลม เส้นรอบนอกหยักแน่นเหมือนหนอน(ฉาน蚕) ผิวสีน้ำตายไหม้ น้ำหนักเบา ผิวหน้าตัดแน่น สีน้ำตาลแดง เส้นรอบวงกลางสีเหลือง กลิ่นแรงแต่ไม่ฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย มีความยาว 3.5 เซนติเมตรขึ้นไป เส้นผ่าศูนย์กลางมากกว่า 1 เซนติเมตรขึ้นไป
ชวงเชียงเกรด 2 (เถียวเชียง条羌) รากยาวเป็นเส้น ผิวสีน้ำตาลไหม้ มีรอยรอบวงเยอะ น้ำหนักเบา ผิวหน้าตัดมีสีน้ำตาล เหลือง ขาว เป็นเส้นๆสลับกัน กลิ่นแรงไม่ฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย จะยาวจะสั้นไม่แบ่งเกรด
2.ซีเชียง
ซีเชียงเกรด 1 (ฉานเชียง蚕羌) ผิวหน้าตัดมีสีน้ำตาล แดงม่วง ขาว แทรกกันเป็นเส้น กลิ่นค่อนข้างฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย ลักษณะอย่างอื่นเหมือนกับชวนเชียงเกรด 1
ซีเชียงเกรด 2 (ต้าโถวเชียง大头羌) เป็นก้อนตะปุมตะปั่มไม่สมมาตร ผิวน้ำตาลไหม้ น้ำหนักเบา หน้าตัดมีเส้นน้ำตาล เหลือง ขาว กลิ่นฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย ไม่มีรากฝอย
ซีเซียงเกรด 3 (เถียวเชียง条羌) รูปร่างยาว ผิวสีน้ำตาลหม่น มีรอยรอบวง กลิ่นหอมอ่อนๆ รสเผ็ดขมเล็กน้อย ไม่มีรากฝอย
รสฤทธิ์ : เผ็ด ขม ฤทธิ์อุ่น วิ่งเข้าเส้นลมปราณกระเพาะปัสสาวะ ไต
สรรพคุณ : ขับไล่ควาามเย็นสลายเปี่ยว ขับลมและความชื้น แก้ปวด
ใช้ในการรักษา :
1.หวัดที่มีสาเหตุมาจากลมเย็นปนชื้น เชียงหัวเผ็ดอุ่นขับไล่ลมเย็น รสขมฤทธิ์อุ่นขับไล่ความชื้น
2.ปวดจากการกระทบกระแทกที่มีสาเหตุมาจากลมเย็นปนชื้น นอกจากรักษาหวัดแล้วยังสามารถรักษาเสียชี่ที่วิ่งเข้าแทรกตามกล้ามเนื้้อ เอ็น ข้อต่อ ที่ทำให้ก่ออาการปวด โดยเฉพาะอาการปวดบริเวณช่วงบ่าและหลัง
3.บวมน้ำ ถ่ายท้องอาเจียนจากการคั่งของน้ำ ด้วยรสขมฤทธิ์อุ่นของเชียงหัวที่สามารถสลายชื้นได้ จึงสามารถนำมาใช้รักษาอาการบวมน้ำต่างๆได้
4.กล้านเนื้อหดเกร็ง ตะคริว ด้วยตัวลมปราณของเชียงหัวมีลักษณะเบา กระจาย ทะลุทะลวง จึงสามารถนำมาใช้รักษาอาการกล้ามเนื้อหดเกร็งต่างๆ รวมถึงผู้ป่วยโรคชัก หรือผู้ป่วยอัมพาตที่มีอาการกล้ามเนื้อหดเกร็งด้วยเช่นกัน
5.อาการปวดศรีษะ โรคไมเกรน เนื่องมาจากกระทบเสียชี่ภายนอก เชียงหัวมีรสเผ็ดขับไล่ลม ลักษณะเบาลอยกระจายทะลวงขึ้นด้านบนสู่ใบหน้าและศรีษะ จึงสามารถขับไล่เสียชี่ลม แก้อาการปวดศรีษะ
6.ตาแดงอักเสบเป็นต้อ คัดจมูกปวดฟัน ด้วยมีลักษณะทิศวิ่งขึ้นช่วงบนสูบริเวณศรีษะและใบหน้า จึงใช้รักษาโรคต่างๆของตา หู คอ จมูก ปากได้
7.พิษไฟอุดกั้นภายใน ฝีหนองชนิดต่างๆ ตัวยามีฤทธิ์ดึงลอยขึ้นบนและกระจาย สามารถดึงพิษหยางให้ลอยขึ้นและกระจายออกสู่ภายนอกได้ จึงสามารถรักษาฝีหนองอักเสบต่างๆ รวมถึงท้องผูกที่เกิดจากไฟอุดกั้นได้เช่นกัน
ปริมาณการใช้ : 3 - 10 กรัมในรูปแบบยาต้ม ลูกกลอน และยาผง
ข้อควรรระวัง : หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ป่วยที่มีอาการปวดจากเลือดพร่อง
หมายเหตุ : ในอดีต จะไม่มีการแบ่งแยกระหว่างตัวยาเชียงหัว(羌活)และตู๋หัว(独活) ในอดีตอาจจะเรียกตัวยาตู๋หัวว่าเชียงหัว เพราะมีสรรพคุณที่คล้ายกัน คือขับไล่ลมและความชื้นแก้ปวด แต่จริงๆแล้วก็เป็นตัวยา 2 ตัวต่างชนิดกัน ตัวยาเชียงหัวจะมีฤทธิ์ไปทางที่แห้งกว่า เน้นการวิ่งเข้าเส้นลมปราณกระเพาะปัสสสาวะมากกว่าเส้นไต เด่นในการขับไล่เสียชี่ในระดับเปี่ยว และโรคที่เกิดบริเวณช่วงบนของร่างกาย ส่วนตัวยาตู๋หัวจะมีกลิ่นที่อ่อน การออกฤทธิ์ของตัวยาจะนุ่มนวล เน้นวิ่งเข้าเส้นลมปราณไตมากกว่ากระเพาะปัสสาวะ เหมาะสำหรับรักษาโรคที่มีสาเหตุมาจากลมชื้นที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก และโรคที่เกิดบริเวณช่วงล่างของร่างกาย และโรคที่เกิดระดับลี่(里) คนโบราณมีคำพูดที่ว่า"独活治伏风，羌活治游风" คือตู๋หัวใช้รักษาโรคลมที่แอบอยู่ภายใน เชียงหัวรักษาโรคลมที่ไหลอยู่ภายนอก
ชวงเชียงเกรด 2 (เถียวเชียง条羌) รากยาวเป็นเส้น ผิวสีน้ำตาลไหม้ มีรอยรอบวงเยอะ น้ำหนักเบา ผิวหน้าตัดมีสีน้ำตาล เหลือง ขาว เป็นเส้นๆสลับกัน กลิ่นแรงไม่ฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย จะยาวจะสั้นไม่แบ่งเกรด
2.ซีเชียง
ซีเชียงเกรด 1 (ฉานเชียง蚕羌) ผิวหน้าตัดมีสีน้ำตาล แดงม่วง ขาว แทรกกันเป็นเส้น กลิ่นค่อนข้างฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย ลักษณะอย่างอื่นเหมือนกับชวนเชียงเกรด 1
ซีเชียงเกรด 2 (ต้าโถวเชียง大头羌) เป็นก้อนตะปุมตะปั่มไม่สมมาตร ผิวน้ำตาลไหม้ น้ำหนักเบา หน้าตัดมีเส้นน้ำตาล เหลือง ขาว กลิ่นฉุน รสเผ็ดขมเล็กน้อย ไม่มีรากฝอย
ซีเซียงเกรด 3 (เถียวเชียง条羌) รูปร่างยาว ผิวสีน้ำตาลหม่น มีรอยรอบวง กลิ่นหอมอ่อนๆ รสเผ็ดขมเล็กน้อย ไม่มีรากฝอย
รสฤทธิ์ : เผ็ด ขม ฤทธิ์อุ่น วิ่งเข้าเส้นลมปราณกระเพาะปัสสาวะ ไต
สรรพคุณ : ขับไล่ควาามเย็นสลายเปี่ยว ขับลมและความชื้น แก้ปวด
ใช้ในการรักษา :
1.หวัดที่มีสาเหตุมาจากลมเย็นปนชื้น เชียงหัวเผ็ดอุ่นขับไล่ลมเย็น รสขมฤทธิ์อุ่นขับไล่ความชื้น
2.ปวดจากการกระทบกระแทกที่มีสาเหตุมาจากลมเย็นปนชื้น นอกจากรักษาหวัดแล้วยังสามารถรักษาเสียชี่ที่วิ่งเข้าแทรกตามกล้ามเนื้้อ เอ็น ข้อต่อ ที่ทำให้ก่ออาการปวด โดยเฉพาะอาการปวดบริเวณช่วงบ่าและหลัง
3.บวมน้ำ ถ่ายท้องอาเจียนจากการคั่งของน้ำ ด้วยรสขมฤทธิ์อุ่นของเชียงหัวที่สามารถสลายชื้นได้ จึงสามารถนำมาใช้รักษาอาการบวมน้ำต่างๆได้
4.กล้านเนื้อหดเกร็ง ตะคริว ด้วยตัวลมปราณของเชียงหัวมีลักษณะเบา กระจาย ทะลุทะลวง จึงสามารถนำมาใช้รักษาอาการกล้ามเนื้อหดเกร็งต่างๆ รวมถึงผู้ป่วยโรคชัก หรือผู้ป่วยอัมพาตที่มีอาการกล้ามเนื้อหดเกร็งด้วยเช่นกัน
5.อาการปวดศรีษะ โรคไมเกรน เนื่องมาจากกระทบเสียชี่ภายนอก เชียงหัวมีรสเผ็ดขับไล่ลม ลักษณะเบาลอยกระจายทะลวงขึ้นด้านบนสู่ใบหน้าและศรีษะ จึงสามารถขับไล่เสียชี่ลม แก้อาการปวดศรีษะ
6.ตาแดงอักเสบเป็นต้อ คัดจมูกปวดฟัน ด้วยมีลักษณะทิศวิ่งขึ้นช่วงบนสูบริเวณศรีษะและใบหน้า จึงใช้รักษาโรคต่างๆของตา หู คอ จมูก ปากได้
7.พิษไฟอุดกั้นภายใน ฝีหนองชนิดต่างๆ ตัวยามีฤทธิ์ดึงลอยขึ้นบนและกระจาย สามารถดึงพิษหยางให้ลอยขึ้นและกระจายออกสู่ภายนอกได้ จึงสามารถรักษาฝีหนองอักเสบต่างๆ รวมถึงท้องผูกที่เกิดจากไฟอุดกั้นได้เช่นกัน
ปริมาณการใช้ : 3 - 10 กรัมในรูปแบบยาต้ม ลูกกลอน และยาผง
ข้อควรรระวัง : หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ป่วยที่มีอาการปวดจากเลือดพร่อง
ต้นเชียงหัว
ต้นควานเย้เชียงหัว
หมายเหตุ : ในอดีต จะไม่มีการแบ่งแยกระหว่างตัวยาเชียงหัว(羌活)และตู๋หัว(独活) ในอดีตอาจจะเรียกตัวยาตู๋หัวว่าเชียงหัว เพราะมีสรรพคุณที่คล้ายกัน คือขับไล่ลมและความชื้นแก้ปวด แต่จริงๆแล้วก็เป็นตัวยา 2 ตัวต่างชนิดกัน ตัวยาเชียงหัวจะมีฤทธิ์ไปทางที่แห้งกว่า เน้นการวิ่งเข้าเส้นลมปราณกระเพาะปัสสสาวะมากกว่าเส้นไต เด่นในการขับไล่เสียชี่ในระดับเปี่ยว และโรคที่เกิดบริเวณช่วงบนของร่างกาย ส่วนตัวยาตู๋หัวจะมีกลิ่นที่อ่อน การออกฤทธิ์ของตัวยาจะนุ่มนวล เน้นวิ่งเข้าเส้นลมปราณไตมากกว่ากระเพาะปัสสาวะ เหมาะสำหรับรักษาโรคที่มีสาเหตุมาจากลมชื้นที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก และโรคที่เกิดบริเวณช่วงล่างของร่างกาย และโรคที่เกิดระดับลี่(里) คนโบราณมีคำพูดที่ว่า"独活治伏风，羌活治游风" คือตู๋หัวใช้รักษาโรคลมที่แอบอยู่ภายใน เชียงหัวรักษาโรคลมที่ไหลอยู่ภายนอก
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น